Een dilemma bij preventie?
Een belangrijk streven in het ouderenbeleid, bij maatschappelijke ondersteuning en in de zorg is het behoud van de zogenaamde ‘eigen regie’: de baas blijven over het eigen leven. Het is een kern begrip in het brede concept van positieve gezondheid, in onze participatiesamenleving, maar ook in het antwoord op de vergrijzing. In de zorg- en welzijnsomgeving, als er een relatie tussen de zorgverlener en client is, is het idee van eigen regie inmiddels redelijk uitgewerkt. De cliënt heeft een actieve rol in het bedenken en uitvoeren van het plan en wordt vooral ondersteund en gecoacht om dat te realiseren. Maar als die zorgvraag en relatie er nog niet is, is het een lastige kwestie. Hoe kunnen mensen worden gestimuleerd en geïnspireerd om op tijd aan de slag te gaan om de eigen regie te behouden terwijl die keuze nu juist hun eigen regie betreft? Zowaar een paradox! Het lijkt vooral een kwestie van een juiste toon en het aanspreken in de eigen omgeving.
Eigen regie
Elk mens in een moderne democratische samenleving is voor een groot deel zelf de baas over zijn eigen leven. In ieder geval leeft dat idee sterk en geeft het een prettige gevoel. Dat gaat goed tot aan het moment dat er iets gebeurt. Bijvoorbeeld als iemand ziek, kwetsbaar of hulpbehoevend wordt of het leven zelf niet meer kan overzien. Dan komen de hulptroepen in het geweer en dan wordt meestal vergeten om te vragen wat mensen zelf nog hadden gedacht voor de toekomst. Gelukkig is dat de laatste decennia veranderd. Onder andere de mondigheid van de burger en een nieuwe definitie van gezondheid, waarin eigen regie een kernbegrip is, hebben daar voor gezorgd.
Verwarring
Wat dat dan precies is, is nog ingewikkeld. Er zijn ook veel andere termen in het speelveld met net een iets andere betekenis: zelfregie, zelfredzaamheid, zelfmanagement, eigen verantwoordelijkheid, en zo voort. Met name met de begrippen als eigen verantwoordelijkheid komt hier en daar ook cynisme de hoek om. Men zegt dan dat het gaat om een kostenbesparing. Dat we niet meer worden geholpen en alles zelf moeten uitzoeken. Dat de overheid wel heel erg terug wil trekken. Maar gelukkig zijn er duidelijke definities. (Zie o.a. Movisie). Zoals: “het organiseren/coördineren van het eigen leven met als doel een goed leven in eigen ogen”. Of: “het richting geven aan het leven, ook wanneer men een beroep op anderen moet doen voor steun bij zelfredzaamheid of participatie”.
Daarnaast hebben we altijd ook nog het eigen boerenverstand dat niet zo veel moeite heeft met het begrip ‘eigen regie’ en met de conclusie dat daar eigenlijk weinig mis mee is.
Coaching
In zorg en welzijn als er een cliëntrelatie is heeft men daarin ook al wel een weg gevonden. De zorgverlener of welzijnswerker leert tegenwoordig dat de cliënt waar mogelijk moet worden aangezet om zelf de regie te nemen of te houden. Hoewel dat lastig is, want een zorgverlener wil eigenlijk vooral het probleem zoeken en dan oplossen met zorg. Daarvoor in de plaats komt nu een coachende rol en bij coachen is de eerste stap de vraag: waar gaan we heen? Dat stamt nog uit de tijd dat het begrip coach vooral koetsier betekende, die bij aanvang van de rit zich omdraaide en deze vraag stelde. De cliënt kan dan ook niet meer achterover leunen en zich de zorg laten welgevallen, maar moet zelf aan de bak met die vraag: tja, waarheen eigenlijk?
Preventie
Maar als die cliëntrelatie of zorgvraag er nog niet is, in de preventieve sfeer, wordt het lastiger. Bijvoorbeeld bij het ouder worden. Daarbij kan men allerlei keuzes maken die later invloed hebben op de eigen regie. Bijvoorbeeld over hoe men wil wonen of gericht op het sociale netwerk. Voorlichting kan mensen helpen bij het tijdig maken van deze keuzes. Maar het niet maken van deze keuzes is ook een vorm van eigen regie. De gedachte: “Ik zie wel waar het schip strandt” is in feite een ultiem voorbeeld van eigen regie! Het lijkt bijna een paradox, zoals van de kapper die iedereen scheert die zichzelf niet scheert en wat doet ie dan zelf? Ontneem je iemand de eigen regie als je hem of haar aanzet om over de toekomst na te denken? Waar houdt voorlichting op en waar begint de bemoeizucht? Een lastige kwestie.
Inspiratie
Ook hier kan het gezonde verstand helpen. Bij allerlei avonturen die mensen aangaan, is het immers heel gewoon om informatie en inspiratie op te doen. Bijvoorbeeld een mooie reis goed voorbereiden ervaren velen als een prettige bezigheid. Waarom zou dat niet zo zijn in de voorbereiding van de derde en de vierde levensfase. ‘Wie prettig oud wil worden, begint op tijd’ is een mooi Spaans gezegde. Vervolgens iets vertellen over waarmee je kan beginnen of wat bedoelt wordt met ‘op tijd’, is dan helemaal geen gek idee. Enige coaching bij de verdere invulling ook niet, want ook hier zal de eerste vraag van de coach zijn: waarheen? Dat bepaalt iemand vooral zelf natuurlijk, alhoewel hier en daar het onvermijdelijke lot ook wel meedoet.
De toon die de muziek maakt
Mensen aanspreken op de eigen regie in het kader van ouder worden, is uiteindelijk niet zo’n groot dilemma. Het is vooral de toon die de muziek maakt. In de sfeer van informatie en inspiratie en dan vooral in de eigen directe omgeving, in wijk of buurt, kan hierover het gesprek worden gevoerd. Met enkele pioniers als voorlopers is dat goed te doen.
JongeOuderen.nl
April 2022
