Een steen in de vijver van onze kijk op ouderen(zorg)
Elske Doets gooit met haar boek ‘De leeftijdloze samenleving’ een steen in de vijver van onze kijk op senioren en de ouderenzorg. Een vlot geschreven pamflet dat uitnodigt tot een reflectie.
Beste
Beste Elske,
Afgelopen dagen heb ik je boek ‘Een leeftijdloze samenleving’ gelezen. Misschien is het, met een positieve waardering bedoeld hoor, beter een vlugschrift of pamflet te noemen. Volgens van Dale is dat “een gelegenheidsgeschrift, doorgaans in gedrukte vorm, met een actuele inhoud of strekking, waarmee men de publieke opinie probeert te beïnvloeden”. Want dat is zoals je zelf schrijft de bedoeling: prikkelen, aanzetten tot anders denken, de knuppel in het hoenderhok, de steen in de vijver. Het is vlot geschreven en makkelijk te lezen en die prikkel zit wel goed, complimenten daarvoor.
Nieuw woord
De titel zet op zich al aan tot nadenken. Kan dat eigenlijk wel, een leeftijdloze samenleving? Nee natuurlijk niet, het is net zoiets als wereldvrede. We hebben er een samengesteld woord voor, maar het is per definitie een illusie. Maar dat maakt niet uit als het gaat om prikkelen en het is een mooie term in de strijd tegen ageisme. De Verenigde Naties hebben het tegengaan van ageisme als een belangrijk doel geformuleerd voor een duurzame samenleving. Daarbij staat ageisme voor het systematisch en op een stereotype en negatieve manier portretteren van ouderen. (zie over dit thema ook Ashton Applewhite: https://www.youtube.com/watch?v=WfjzkO6_DEI&list=RDCMUCAuUUnT6oDeKwE6v1NGQxug)
Opvallend is dat we geen echt Nederlands woord hebben voor ageisme. Tja, dat nu eenmaal de manier waarop we in dit land zaken proberen te ontkennen. Nu hebben we een spiksplinternieuw woord dat al meteen uitgaat van een positieve draai: een leeftijdloze samenleving. Knap gedaan.
Werk
Het pleidooi om ouderen meer en meer te laten meedoen als werkende is ook een goed idee. Gelukkig laten de cijfers zien dat dit al gebeurt, maar dat kan ook zijn omdat er gewoon veel meer gepensioneerden zijn. Dan stijgt dat aantal vanzelf. De vraag is wel of hier enige nuancering niet op zijn plek is. Hoe mooi de titel ook is en zal kunnen werken, we worden nu eenmaal ouder. We moeten dan ook oppassen dat het geen krampachtige rol wordt die ouderen moeten gaan vervullen. Die tendens is er al sterk. Zij moeten de Mount Everest nog beklimmen en de persoonlijke ontwikkeling nog gaan doormaken die in het hele voorgaande leven nooit is gelukt.
Carrière -eind
Bij de arbeidsparticipatie is het belangrijk om ook oog te hebben voor het feit dat veel ouderen, ook in leidinggevende rollen, vaak door de organisaties en de jongere medewerkers worden weggekeken. Want: ouderwets, star, stramme vingers op de nieuwe media, stokpaardjes berijdend, et cetera. Dat is niet altijd een loze vorm van stereotypering, maar helaas ook vaak feitelijk waar. Een andere en vooral nieuwe rol voor mensen in de derde levensfase is misschien veel voor de hand liggender. Dus niet in de sfeer van langer en wat anders meedoen op de bestaande werkplek, maar ergens rond de 60 jaar afbuigen, bijvoorbeeld naar een rol in het sociale domein. Zie https://jongeouderen.nl/sociale-senioren/. Deze optie heb ik node gemist in het betoog.
Zorg
De observaties over de zorg zijn ook zonder enige twijfel prikkelend. Mooie voorbeelden van de controlereflex en hoe het ook kan. Zoals je zelf zegt, het zijn misschien elitaire ontwikkelingen, maar ze kunnen een begin zijn. Ook je eigen inzet met Buddybold ( www.buddybold.nl ) is een mooi voorbeeld daarvan. Het zal in de zorg altijd schipperen zijn tussen enerzijds de controle en bureaucratie en anderzijds innovatie vanuit het zorghart. De geschiedenis leert dat er altijd ‘cowboys’ zijn die misbruik willen maken van de bestaande zorgfinanciering en zo de werkelijke innovators in de weg gaan zitten. Hopelijk wordt daar ooit een modus voor gevonden. Dat geldt ook voor de overdreven fantasie die er is over de robotisering van de zorg. Het zou mooi zijn als we daarin weer wat op aarde kunnen landen en misschien kunnen de voorbeelden in het boek daar ook een aanzet toe geven.
Tip
De belangrijkste tip op weg naar de leeftijdloze samenleving, of misschien wel kritiek op de geschetste route, is dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen de 3de en 4de levensfase. Zoals in veel andere verhandelingen over ouder worden, of het nu gaat om wonen, zorg, welzijn of sociale cohesie, worden de ouderen in zijn algemeenheid besproken en wordt dit onderscheid niet gemaakt. Er is echter in de benadering en in de behoefte van mensen een heel groot verschil tussen de mensen in de derde levensfase, die nog vitaal en actief zijn en de vierde levensfase als mensen kwetsbaar en afhankelijk zijn geworden. Het verschil is vergelijkbaar tussen de jeugd en de werkende fase in het leven. We kunnen de leeftijd wel afschaffen, of althans daar naar streven, maar om de levenssfeer en beleving daarvan kunnen we helaas niet heen.
Rol
De rol van de mensen in de derde levensfase in ons antwoord op de vergrijzing is cruciaal. Zij kunnen zich beter voor bereiden op later en vormen een ongekend groot potentieel in denk- en doekracht. Maar ze moeten daar ook zelf mee aan de slag. Hoe we dat voor elkaar gaan krijgen is een ingewikkeld samenspel van inspireren, informeren en … zo nu en dan een steen in de vijver. Ook in de vijver van de ouder wordende mens zelf en niet alleen in die van de samenleving. De mensen in de derde levensfase zullen moeten worden uitgenodigd om uit hun comfortabele positie op de kleine wijzer van de klok te komen, waar ogenschijnlijk niets veranderd. Zij moeten zo nu en dan ook een schokje van de tijd krijgen, wakker worden en met hun tijd mee te gaan. Ter illustratie van deze gedachte heb ik een exemplaar van mijn boekje “Wie prettig oud wil worden, begint op tijd” gestuurd naar het kantoor van Doets Reizen. (https://jongeouderen.nl/boek/) Misschien kan je daar nog wat mee.
Zetumop!
Beste Elske, tot zover mijn korte reflectie als collega stenengooier. Ik wens je veel succes met je missie om te komen tot een positievere kijk op senioren en ouderenzorg en met de initiatieven die je daarin ontplooit. Zetumop!
Vriendelijke groet,
Bert van de Wijdeven
JongeOuderen.nl
