Vergeet de derde levensfase niet!
Philip Idenburg van BeBright aan het woord: “Noch de zorg, noch de politiek wil de consequenties zien van de vergrijzing.” “We moeten het hebben over de fundamentele veranderingen in een ouder wordende samenleving en we moeten breken met taboes, deeloplossingen en wensdenken”, aldus Idenburg. Door de verschillende facetten van zo’n samenleving te adresseren onder de noemer Ouder worden 2040, wil hij komen tot een transformatie agenda.
Een prijzenswaardige aanpak.
Wij pleiten, uiteraard, voor veel aandacht voor de jonge ouderen in deze transformatie agenda. Omdat zij als ‘ouderen zonder probleem’ in een soort niemandsland zitten, zouden de mogelijkheden die bij deze groep liggen wel eens over het hoofd kunnen worden gezien. Dat zou jammer zijn.
Analyse
In het artikel ‘Ouder Worden 2040 breekt met taboes en wensdenken’ van Philip van der Poel, geeft Philip Idenburg van BeBright (Ouder worden 2040) een interessante analyse van de benadering van het thema ‘Vergrijzing’. Een ongemakkelijke waarheid wordt het genoemd, in analogie met de benadering van de klimaatproblematiek: niemand wil het echt zien of wil echt hierop acteren. De conclusie die wordt getrokken is dat de oplossingen niet zullen komen van een failliet systeem, van een zak met geld of van een technologische toverstok. Het is nodig om te transformeren en ook oplossingen te zoeken buiten de zorg. Een fundamentele verandering vraagt om een fundamentele benadering, waarin alle facetten zoals zorg, wonen, arbeid, (leef)milieu worden meegenomen om te komen tot een toekomstagenda.
Kansen
Als aanvulling op deze sterke analyse is het volgens ons belangrijk om te realiseren dat de fundamentele verandering, in zichzelf ook nieuwe kansen meebrengen. Het zou jammer zijn als die kansen niet in de toekomstagenda worden meegenomen. Wellicht is dat ook zeker de bedoeling, maar we hebben het niet gelezen in de korte samenvatting zoals die in het genoemde artikel is weergegeven.
De vierde levensfase
Het is zeker zo dat in de vierde levensfase, als mensen kwetsbaar en afhankelijk worden, de maatschappelijke gevolgen het grootst zijn. Daar zit de grootste zorgbehoefte en dus ook het capaciteitsprobleem en het financieringsvraagstuk. Maar inhoudelijk zijn daar geen grote veranderingen. Wat er in die fase gebeurt moet meer, vaker, efficiënter, digitaler, wellicht beter, maar inhoudelijk zijn er geen grote veranderingen te verwachten. Hooguit op het ethische vlak, in de vraagstukken rondom Alzheimer en Levensbeëindiging.
De derde levensfase
De echte fundamentele veranderingen inhoudelijk spelen zich veel meer af in de derde levensfase. Deze fase ligt vóór het moment dat ouderen kwetsbaar en afhankelijk worden. Het is fase van vitaal en actief ouder worden. Deze levensfase is inmiddels een serieuze levensfase geworden van vaak meer dan 20 jaar. Was het vroeger een staartje aan het leven, een fase van uitdrijven en de tijd uitzitten, al of niet genietend van het bestaan aan de zijlijn. Dat is niet meer. Tegenwoordig is het een fase die, qua belang en lengte, vergelijkbaar is met de jeugd. Een fase waarin veel mensen zoeken naar een zinvolle invulling. Een fase waarin nog van alles kan worden ondernomen en vooral: waarin men zich bewust kan voorbereiden op de toekomst. Het is ook een fase dat ouderen een actieve rol kunnen spelen om de maatschappelijke positie die zij hebben te versterken. Dat laatste is niet bedoeld in de vorm van belangenverenigingen, pensioenridders, politieke partijen of adviesraden. Maar veel meer in de zin van: een positieve bijdrage leveren aan de samenleving, op eigen tempo en zonder lastige verantwoordelijkheden. Dat kan in allerlei vormen. Als onderzoeker, vrijwilliger, maatje, mantelzorger, misschien zelfs in een soort vakantiewerk-achtige tijdelijke constructie op plekken waar de nood hoog is, bijvoorbeeld in het onderwijs. Dat laatste gebeurt momenteel al in de context van de pandemie. Mensen kunnen bijvoorbeeld ook planmatig en structureel aan de slag gaan met de gevolgen van de vergrijzing waar ze zelf deel van uitmaken. Met hun toekomstige woning of woonomgeving, met de mobiliteit in de buurt, met het versterken van hun sociale netwerk om eenzaamheid later te voorkomen of met projecten die duurzaamheid bevorderen. (zie ook: Aandachtsgebieden in de derde levensfase)
Potentieel benutten
Die verandering in de derde levensfase is momenteel gaande. Veel mensen zijn zoekende. Het oude idee van ‘een beetje uitdrijven’ past niet meer, maar een nieuw idee is lang nog niet altijd gevonden. In de fundamentele oplossingen zou men dus ook kunnen denken aan manieren om deze transformatie die gaande is te versnellen. Bijvoorbeeld door planmatige en structureel de jonge ouderen in de derde levensfase te inspireren om hun weg hierin te vinden en ze met elkaar in hun zoektocht te verbinden. Uiteraard iedereen binnen zijn mogelijkheden en interesses. Het zou jammer zijn als deze kansen in de transformatie niet of onvoldoende zouden worden onderzocht of benut.
JongeOuderen.nl
November 2021
