Pleidooi voor een vierde inspiratiedossier
Ingeburgerd.
‘De derde levensfase’ is geleidelijk aan een ingeburgerd begrip geworden. Dat is wel eens anders geweest. In 2014, tijdens het project ‘Beroepskwalificatie ThuisWoonCoach’, moesten wij in bijna alle gesprekken uitleggen wat die derde levensfase nu precies was. Zelfs bij professionals in het sociale domein. Wanneer begint die fase dan? Wanneer houdt die op? Welke kenmerken heeft deze fase? Geldt dat voor iedereen? Wat kunnen we ermee? Is het een gangbaar begrip? Het was duidelijk dat de focus van de sociale agenda erg gericht was op de kwetsbare ouderen en niet op de fase die daaraan vooraf gaat.
Rapport
Het rapport ‘De derde levensfase: het geschenk van de eeuw’ heeft aan deze onbekendheid een einde gemaakt. Het is een rapport van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. Daarin wordt een mooie en helder leesbare schets gegeven van de derde levensfase en worden de beleidsmakers opgeroepen om ‘het handelingsperspectief in deze levensfase te verruimen’.
Behoeften
In het rapport worden 3 waarden benoemd die richting kunnen geven aan dat beleid en aan de benodigde maatschappelijke arrangementen. Autonomie, verbondenheid en de behoefte om ‘er toe te blijven doen’. Aansluiten bij deze waarden is essentieel voor een succesvol beleid, betogen de schrijvers terecht. Netwerken van jonge ouderen vormen volgens het rapport de verbinding tussen de behoeftes en wensen enerzijds en een passend aanbod anderzijds.
Hoe dan?
Ga daar maar eens aan staan! Hoe ziet een vertaling van deze mooie visie naar de dagelijkse praktijk in gemeenten en wijken en buurten er dan uit? Het rapport geeft antwoord op die vraag in de vorm van een drietal inspiratiedossiers. Het eerste dossier is gericht op activiteiten. Actief zijn na de pensionering geeft betekenis en versterkt het netwerk. Betaald werk, meer diversiteit van vrijwilligerswerk en informele vormen van maatschappelijke inzet zijn daar ideeën voor. Het tweede dossier is gericht op wonen. Meer mogelijkheden om gemeenschappelijk te wonen bijvoorbeeld. Een derde dossier is gericht op zorg en ondersteuning, waarbij burgerinitiatieven en ‘zorg voor elkaar’ centraal staan.
Gezamenlijk verantwoordelijk
Het rapport noemt in de analyse dat het realiseren van meer aandacht voor de derde levensfase een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Jonge ouderen nemen zelf initiatieven, onderzoeken hun wensen en behoeften en maken deze kenbaar. Iedereen mag natuurlijk zelf bepalen of hij/zij iets doet en wat dan precies. Aan de beleidsmatige kant van overheid en instellingen ligt een faciliterende rol. Zij moeten belemmeringen wegnemen die er nog te veel zijn.
Initiatief
Dat eigen initiatief en onderzoek bij de jonge ouderen laat nog te wensen over. Slechts een klein deel van de mensen in de derde levensfase is met zijn toekomst bezig en dat heeft niet alleen te maken met belemmeringen van de overheid. Het thema ‘Wonen’ is een mooi voorbeeld. Nieuwe woonconcepten ontstaan als de burger in de derde levensfase zich gaat afvragen hoe hij over 10-15 jaar zou willen wonen. Als het besef ontstaat dat die vraag helemaal niet gaat over de beugel in de douche of de drempel in de keuken, maar over een breed pakket van eisen die over tien of vijftien jaar gaan gelden. Eisen met betrekking tot het huis, het onderhoud, de woonomgeving, de tuin, de voorzieningen en een sociaal netwerk. Dat is nogal wat! Helaas is slechts een gering percentage, (zie I&O research) van de mensen in de derde levensfase op dit moment met dit soort zaken bezig. Ze hebben er geen zin in, zijn net een beetje klaar met ‘altijd iets moeten’, zijn het huis nog eens goed in de verf aan het zetten en willen genieten van de privacy die ze nu hebben. Dit voorbeeld van het wonen is slechts één van de aandachtsgebieden in deze. Er zijn nog zeker 8 of meer thema’s te noemen die ook in deze sfeer aandacht vragen. Bijvoorbeeld mobiliteit, veiligheid, het onderhouden van een sociaal netwerk en zo voort.
Het vierde inspiratiedossier
Deze houding van de jonge ouderen slaat terug op de beleidsmakers. Het vraagt feitelijk om nog één belangrijk en cruciaal inspiratiedossier. Namelijk: hoe krijgen we het voor elkaar om die burger in de derde levensfase te verleiden om actief te worden en meer na te willen denken over later? Hoe stimuleren we dat ze zelf hun wensen gaan onderzoeken en kenbaar maken? Hoe kunnen mensen worden geprikkeld om zich beter voor te bereiden op later? Hoe kunnen we het percentage verdubbelen van de ouderen die bewust met de toekomst bezig zijn?
Boemerang
De gezamenlijke verantwoordelijkheid is evident, maar het (gebrek aan) initiatief van de jonge ouderen komt als een soort boemerang terug bij degenen die het beleid en de maatschappelijke arrangementen willen regelen. Zij moeten zich misschien wel in eerste instantie afvragen hoe ze op een planmatige en structurele manier mensen kunnen verleiden tot dat initiatief. Niet via postbus 51 maar in een lokale setting, dicht op de mensen, structureel en planmatig en met een diversiteit in de benadering die past bij de doelgroep. Geen voorlichting over dementie of over eenzaamheid, maar informatie en inspiratie over thema’s die passen bij de derde levensfase en in een toon die aansluit bij het grote avontuur dat deze levensfase kan zijn.
Fundament
Natuurlijk is er geen duidelijk volgorde in de inspiratiedossiers. Als er op één van de dossiers een stap wordt gemaakt, is het al een flinke sprong vooruit. Toch is het aannemelijk dat het hierboven genoemde vierde dossier, van inspireren-informeren-verleiden-verbinden, een fundament vormt voor het succes van de andere dossiers. Anders komen mooie maatschappelijke arrangementen en een faciliterend beleid misschien in een omgeving terecht waarin velen met hun kop in het zand zitten. Dat zou toch echt zonde zijn van de inspanningen.
JongeOuderen, januari 2021
#derdelevensfase #ouderenbeleid #goedidee
Cijfers over Langer Thuis Wonen:
https://www.ioresearch.nl/wp-content/uploads/2019/10/Langer-zelfstandig-thuiswonen.pdf)
Rapport:
Blogreeks over Rapport:
https://www.raadrvs.nl/onderwerpen/de-derde-levensfase
