Programma VWS gericht op ouderen
Op 4 juli heeft minister Conny Helder het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen gepresenteerd.
Motto: Zelf doen als het kan, Thuis doen als het kan, Digitaal doen als het kan.
Vijf actielijnen, waarvan 1 gericht op preventie.
Ons commentaar: meer ambitie voor het activeren van de mensen in de derde levensfase zou gewenst zijn! Maar er is ruimte voor nadere uitwerking.
Geachte mevrouw de minister, beste Conny,
Het was een kranig verweer tegen de overdreven stoer gestelde vragen in OP1, complimenten! Het betrof de presentatie van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (Wozo). “Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan.” Wat een opgave! Het lijkt een bijna onoplosbaar probleem: de demografische ontwikkeling van Nederland enerzijds en het tekort aan personeel in de zorg anderzijds. Het geloof dat u uitstraalt bij de presentatie van het programma is dan ook bewonderenswaardig. U had ook gewoon na deze inwerkperiode de handdoek in de ring kunnen gooien, ‘mission impossible’. Dat had iedereen meteen begrepen en aanvaart.
Vergrijzing
Daar komt nog bij dat de zorg slechts een van de domeinen is die door de vergrijzing wordt geraakt. Het CBS berekent dat de verhouding van gepensioneerden t.o.v. werkenden tot aan 2040 geleidelijk oploopt naar 1 op 2. Een verhouding die stand houdt tot ver in 2100. Feitelijk staan we voor een omwenteling in de maatschappelijke verhoudingen die meer dan 100 jaar gaat duren. Een omwenteling die impact zal hebben in alle domeinen, geledingen en in de cohesie van onze samenleving. Maar dat is misschien niet zozeer uw probleem, daar gaan anderen weer over of misschien wel helemaal niemand.
Derde levensfase
Wij waren uiteraard vooral benieuwd welke rol voor de mensen in de derde levensfase is ingericht. Met een beetje timmermansoog is namelijk te zien dat deze rol cruciaal is. Van de jeugd (1ste levensfase) is niet zoveel te verwachten. Hooguit een serieuze maatschappelijke stage van bijvoorbeeld een jaar, gericht op de gevolgen van de vergrijzing. De werkenden (2de levensfase) kunnen niet nog meer doen, daar is sowieso een groot tekort aan menskracht. De kwetsbare ouderen (4de levensfase) kunnen misschien andere eisen gaan stellen aan de laatste levensfase en zich openstellen voor nieuwe vormen van ondersteuning. Dat helpt zeker een beetje. Blijft over: de groep actieve en vitale ouderen, de mensen in de 3de levensfase. Zij bieden op twee manieren een fundament voor een succesvolle aanpak. Zij kunnen zich namelijk beter voorbereiden op later en zij vormen een groot potentieel aan denk- en doe-kracht.
Motief
Bovendien hebben deze jonge ouderen een krachtig motief. Zaken die ze regelen voor de nog oudere, daar kunnen ze later zelf ook gebruik van maken. Verder is een groot aantal in deze groep zoekende naar een zinvolle en mooie invulling van de lange nieuwe levensfase die ze hebben gekregen. Het antwoord op vergrijzing ligt daarom voor een belangrijk deel in de derde levensfase.
Samen vitaal
Gelukkig is er aandacht voor de jonge ouderen in het programma WOZO, namelijk in de eerste actielijn: Samen vitaal ouder worden. De andere 4 actielijnen leggen de focus op zorg, maar de eerste is meer preventief van opzet. Het moet volgens het programma vanzelfsprekend worden dat iedereen zich tijdig voorbereidt op het ouder worden, gezond gaat leven en omziet naar elkaar. In de uitwerking liggen een communicatietraject en dialoogtafels in het verschiet. Daarnaast wordt ook de voortzetting van ondersteuningsprojecten in de wijk genoemd. Deze projecten zijn echter in de praktijk sterk gericht zijn op de 4de levensfase en passen daarom niet helemaal in het preventieve karakter van deze actielijn.
Moeilijk
Het bereiken en mobiliseren van deze cruciale doelgroep is geen makkelijke opdracht en het is zeker geen Postbus 51 dingetje. Ook “het gesprek aangaan met moeilijk bereikbare groepen”, zoals wordt gesteld, zal daarbij niet direct zoden aan de dijk zetten. Bij een benadering vanuit een zorgomgeving voelen veel jonge ouderen een weerstand. Zij hebben immers geen probleem en zijn bang om als vrijwilliger te worden gestrikt. Een cursus val- of brandpreventie of een informatieavond ‘Dementie en zelfstandig wonen’ heeft weinig aantrekkingskracht. Alternatieve woonconcepten vinden men interessant, het onderzoeken van een gewaardeerde rol in de samenleving ook. Maar zodra daarbij een zorgcomponent om de hoek komt, haken veel jonge ouderen weer snel af. Ze willen zich sowieso niet te veel binden. Zelfs de traditionele ouderenorganisaties kunnen, ondanks de sterke pensioenlobby, de jonge ouderen moeilijk bereiken en kampen met een zorgwekkende terugloop van leden en een gemiddelde leeftijd die alsmaar stijgt.
Dweilen
Het is logisch, als u zo druk bezig bent met het dweilen, dat er niet zoveel oog is voor de kraan. Maar een simpel pleistertje plakken werkt niet. Het informeren, inspireren, activeren en verbinden van de mensen in de derde levensfase is veel meer dan een communicatietraject. Het zal moeten worden gezien als een geheel nieuw werkterrein op het gebied van preventie. Hoe bereiken we deze doelgroep? Hoe kunnen we dit planmatig in een lokale setting opzetten? Welke thema’s doen er toe in hun eigen levensfase? Welke kennis en vaardigheid is daarvoor nodig? Hoe kunnen we hen zelf daarbij een leidende rol geven? Experimenten en onderzoek zullen moeten uitwijzen wat een passende en effectieve manier is, zowel in de voorbereiding voor later als in het mobiliseren van het potentieel.
Ambitie
De ambitie zal hierin dus veel groter moeten zijn dan in het programma gesteld. Hier moet misschien veel meer de vergelijking worden gezocht met de bedrijfsgezondheidszorg. Dat is inmiddels een grote bedrijfstak, met duizenden specialisten in de uitvoering en op de achtergrond een netwerk aan onderzoek en scholing. Allemaal met als doel om de negatieve effecten van arbeid te minimaliseren. Het ondersteunen van mensen in de derde levensfase in hun cruciale rol om de effecten van vergrijzing te minimaliseren vraagt ook om een dergelijke ambitie en aanpak.
Het is mooi om te lezen dat u het programma een lange termijn perspectief meegeeft met ruimte voor nadere uitwerking en dus nog volop gelegenheid om ook deze ambitie aan te passen. Dat helpt om daadwerkelijk een serieuze preventie op te tuigen. Zet um op!
JongeOuderen.nl
Juli 2022
